Chuyện ngành thủy sản 2018: Chiếc thẻ vàng

Kinh Tế

03/01/2019 | 08:40 GMT+7

Câu chuyện thẻ vàng với thủy sản Việt Nam bắt đầu từ năm 2017 nhưng vẫn là tâm điểm của ngành thủy sản trong năm 2018 bởi những nỗ lực khắc phục của Việt Nam vẫn bị đánh giá là chưa đủ thuyết phục Ủy ban châu Âu (EC).

23/10/2017 được cho là ngày “rúng động” của ngành thủy sản khi EC chính thức đưa ra cảnh báo thẻ vàng trong vấn đề chống đánh bắt hải sản bất hợp pháp (IUU) đối với Việt Nam. Lúc đó, hàng loạt dự báo tiêu cực đối với ngành thủy sản Việt Nam được đưa ra, như xuất khẩu hải sản khai thác sang thị trường Liên minh châu Âu (EU) sẽ giảm do khách hàng sẽ hạn chế hoặc ngừng mua; uy tín, thương hiệu của ngành hải sản khai thác Việt Nam bị ảnh hưởng xấu, các thị trường khác có thể đi theo EU áp dụng quy định kiểm soát nghiêm ngặt hơn đối với hàng Việt Nam…

Trong thời gian bị thẻ vàng, 100% container hàng hải sản xuất khẩu của Việt Nam bị EU giữ lại để kiểm tra nguồn gốc khai thác. Điều này khiến doanh nghiệp Việt Nam mất thời gian và tốn thêm chi phí, gây ra hệ lụy tới đối tác khách hàng.

Theo ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết đáng lo ngại nhất là nguy cơ hàng bị trả về rất cao, khi một container hàng hải sản xuất sang EU phải chịu chi phí tăng thêm 5.000 - 10.000 euro (khoảng 270 triệu đồng).

Nếu không có cải thiện theo đánh giá của EC, Việt Nam có thể bị chuyển sang cảnh báo thẻ đỏ, đồng nghĩa bị cấm xuất khẩu hải sản khai thác sang thị trường này.

Khó lấy nhật ký khai thác

Tưởng rằng sẽ gỡ được thẻ vàng, nhưng vào tháng 6, khi sang Việt Nam để đánh giá mức độ cam kết chống IUU, EC đã quyết định gia hạn thêm thẻ vàng 6 tháng kèm theo 9 khuyến nghị cho ngành thủy sản của Việt Nam. Những nỗ lực của các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản hay VASEP như thành lập Ban chỉ đạo chống khai thác IUU, triển khai Chương trình IUU VASEP, ban hành Sách Trắng về vấn đề IUU,… dường như vẫn chưa đủ thuyết phục.

Dự kiến, tháng 1/2019, Đoàn thanh tra của EC sẽ sang Việt Nam lần hai để đánh giá công tác khắc phục IUU.

Đồ họa: Liên Hương.

Một trong những khó khăn mà bà Trần Ngọc Tươi, Giám đốc Công ty TNHH Thủy hải sản Vĩnh Thuận Sài Gòn, nêu ra tại Hội nghị Đánh giá một năm triển khai Chương trình Doanh nghiệp Hải sản cam kết chống IUU là quá trình lấy nhật ký khai thác từ các tàu đánh bắt. Để có nhật ký khai thác, doanh nghiệp phải đi một vòng thông qua các đại lý, đầu nậu rồi mới tới ngư dân. Tuy nhiên, khi quay ngược lại nhờ các chủ tàu xác nhận thì không đơn giản, vì họ sợ liên quan đến vấn đề pháp lý và lo ngại Nhà nước truy thu thuế.

Bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Phó Chủ tịch VASEP, cũng cho biết việc khắc phục thẻ vàng của EU gặp nhiều khó khăn vì lượng tàu cần lắp các thiết bị định vị vệ tinh còn rất lớn nhưng lại thiếu kinh phí thực hiện.

Việt Nam hiện có gần 110.000 tàu cá đánh bắt hải sản, trong đó khoảng 33.000 tàu cá đánh bắt xa bờ (công suất 90 CV trở lên) nhưng chỉ khoảng 3.000 tàu được lắp thiết bị định vị vệ tinh Movimar. Tuy nhiên, mỗi thiết bị định vị này có giá khoảng 1,7 triệu đồng. Với số lượng lớn tàu thuyền nhiều, giá thiết bị cao nên ngư dân cần sự hỗ trợ từ Chính phủ, bà Sắc cho hay.

Đây chỉ là hai trong số nhiều vấn đề mà doanh nghiệp gặp phải trong nỗ lực nhằm tuân đủ đúng quy định chống khai thác IUU.

Không riêng gì Việt Nam, một số thành viên trong ASEAN cũng từng nhận thẻ vàng, thậm chí thẻ đỏ từ EC do hành vi IUU. Campuchia từng nhận thẻ đỏ từ EC từ tháng 3/2014. Philippines nhận thẻ vàng vào tháng 6/2014 nhưng được xóa thẻ vàng 10 tháng sau đó nhờ tuân thủ các quy định đánh bắt thủy sản của luật pháp quốc tế. Thái Lan nhận thẻ vàng từ EU vào tháng 4/2015và đến nay vẫn chưa được xóa thẻ vàng.

Dự kiến, tháng 1/2019, Đoàn thanh tra của EC sẽ sang Việt Nam lần hai để đánh giá công tác khắc phục IUU. Đồ họa: Liên Hương.

Xuất khẩu bị ảnh hưởng

Xuất khẩu hải sản sang EU - thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn thứ hai, nhập khẩu mực, bạch tuộc thứ ba của Việt Nam - có chiều hướng giảm từ khi Việt Nam bị cảnh báo thẻ vàng IUU.

Cá ngừ là mặt hàng duy trì được mức tăng trưởng dương hai con số trong phần lớn thời gian của năm 2018, dù tốc độ có phần chậm lại trong những tháng gần đây và thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2017. Xuất khẩu tăng trưởng mạnh 46,6% trong tháng 8 nhưng ngay sau đó, con số này chỉ còn là 1,3% trong tháng 9. Đến tháng 10, xuất khẩu giảm 4% sau một thời gian tăng trưởng tốt. Tuy nhiên, sự sụt giảm này không đáng kể nên tổng giá trị xuất khẩu trong 10 tháng đầu năm vẫn tăng 18%, đạt 136 triệu USD, theo số liệu của VASEP.

VASEP dự đoán, nhập khẩu cá ngừ Việt Nam của EU sẽ tăng trở lại trong những tháng cuối năm bởi các thị trường vào chuẩn bị bước vào những ngày lễ lớn nên nhiều khả năng cầu sẽ tăng. Bên cạnh đó, các nhà nhập khẩu EU đang xem xét nguồn cung để đặt trước hợp đồng cung cấp cá ngừ với các nước như Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam cho hạn ngạch nhập khẩu thăn/philê cá ngừ hấp chín đông lạnh vào thị trường này.

Đối với mặt hàng mực, bạch tuộc, xuất khẩu sang EU tiếp tục giảm, nhưng tốc độ sụt giảm không nhiều như những tháng trước. VASEP cho rằng, do mực, bạch tuộc là những mặt hàng mà Việt Nam khai thác nhỏ lẻ nên khó có thể đáp ứng được các yêu cầu về chống khai thác IUU của EU, nên dự kiến xuất khẩu mặt hàng này sang EU trong những tháng tới vẫn sẽ giảm. Tương tự, xuất khẩu nhuyễn thể, cua ghẹ và cá biển vào EU cũng liên tục giảm sâu.

Bà Cao Thị Kim Lan, Giám đốc Công ty CP thủy sản Bình Định, cho biết, sau khi Việt Nam bị thẻ vàng, gần 100% hàng bị dừng tại hải quan châu Âu kiểm tra, gây phát sinh chi phí rất lớn, khách hàng mất nhiều thời gian để nhận hàng, lượng hàng hóa xuất khẩu vào EU giảm đến 20 - 30% so với năm trước… Một số mặt hàng đặc thù của thị trường EU, nay muốn chuyển hướng thị trường cũng rất khó khăn. “Chưa kể các thị trường khác biết mình gặp khó ở EU cũng kiếm cớ để ép giá. Sự tác động dây chuyền của thẻ vàng rất lớn”, bà Lan nói.

VASEP khẳng định thẻ vàng IUU đã kéo giảm nhu cầu hải sản khai thác từ Việt Nam. Hiệp hội dự báo xuất khẩu các mặt hàng này sẽ giảm tiếp trong thời gian tới tùy vào nỗ lực tháo gỡ thẻ vàng của Chính phủ và các bộ, ngành từ Trung ương tới địa phương. Trong đó, xuất khẩu các mặt hàng mực, bạch tuộc, cua ghẹ, cá biển sang EU sẽ tiếp tục giảm mạnh do vướng mắc trong thủ tục chứng nhận, xác nhận nguồn gốc khai thác.

Theo NDH

Từ khóa:

Other news